Εκατό χρόνια από την ανακωχή των Χριστουγέννων κατά τον Α' Παγκόσμιο
Πώς σταμάτησαν οι εχθροπραξίες μεταξύ των Γερμανών και των Βρετανών στρατιωτών στην πρώτη γραμμή του Δυτικού Μετώπου και άρχισαν οι ευχές και οι ανταλλαγές δώρων
Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την περίφημη Ανακωχή των Χριστουγέννων που έγινε στο Δυτικό Μέτωπο το 1914. Πρόκειται για μια σειρά ανεπίσημων εκεχειριών ανάμεσα σε Γερμανούς, Βρετανούς και Γάλλους στρατιώτες κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, όταν οι δύο πλευρές άρχισαν να ανταλλάσσουν γιορτινές ευχές και τραγούδια ανάμεσα στα χαρακώματά τους, αποδεικνύοντας ότι δεν έιχαν τίποτα να χωρίσουν μεταξύ τους. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις η ένταση ελαττώθηκε σε τέτοιο βαθμό που οι στρατιώτες περπατούσαν απέναντι για να κουβεντιάσουν με τους αντιπάλους τους και να τους δώσουν δώρα.
Πώς ξεκίνησε
Η Ανακωχή των Χριστουγέννων ήταν ξεκάθαρα μια αυθόρμητη στιγμή αξιωματικών και στρατιωτικών παρά μια απόφαση των στρατηγών των δύο πλευρών που βρισκόμενοι μακριά από το Μέτωπο, τους κινδύνους και τις κακουχίες ήταν κάθετα αντίθετοι σε οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός.
Η ιστορική αυτή κίνηση ξεκίνησε από τα χαρακώματα του Βελγίου, όπου οι Γερμανοί ακολουθώντας τα έθιμά τους στόλισαν δέντρα και άρχισαν το τραγούδι. Η ανταπόκριση από τον εχθρό ήταν άμεση: Γάλλοι και Βρετανοί άρχισαν να τραγουδούν και αυτοί με την πολεμική ένταση να εξαφανίζεται με μαγικό τρόπο.
Τότε ένας Γερμανός στρατιώτης βγήκε από τα χαρακώματα και ευχόμενος στα αγγλικά καλά Χριστούγεννα πρότεινε να σταματήσουν τις εχθροπραξίες. Αυτό ήταν. Οι στρατιώτες των δύο πλευρών άρχισαν να εύχονται στους μέχρι πριν από λίγα λεπτά εχθρούς χρόνια πολλά και καλά Χριστούγεννα.
Αυτό που ακολούθησε δεν είχε προηγούμενο: Οι στρατιώτες βγήκαν από τα χαρακώματα παρατώντας τα όπλα και επισκέπτονταν το αντίπαλο στρατόπεδο ανταλλάσσοντας δώρα και ευχές. Σύμφωνα με μαρτυρίες, έφτασαν στο σημείο να προσεύχονται μαζί.
Ο Κουρτ Τσέμις, ένας Γερμανός δάσκαλος που μιλούσε αγγλικά και γαλλικά, αφηγείται στις επιστολές του πως την παραμονή των Χριστουγέννων όλα τα πυρά ξαφνικά σταμάτησαν. Από το γερμανικό τάγμα ακούστηκε ένα σφύριγμα. Η απάντηση των Βρετανών ήταν άμεση. «Ο στρατιώτης Μέκελ από τον λόχο μου, ο οποίος είχε ζήσει πολλά χρόνια στην Αγγλία, φώναξε στους Βρετανούς μιλώντας τους στα αγγλικά και σύντομα ξεκίνησε μια ζωηρή συζήτηση», έγραψε ο Τσέμις περιγράφοντας την πρώτη συνάντηση δύο αντίπαλων στρατιωτών που βγήκαν από τα χαρακώματα, έσφιξαν τα χέρια στην ουδέτερη ζώνη και αλληλοευχήθηκαν «Χαρούμενα Χριστούγεννα» μιλώντας ο καθένας στη γλώσσα του.
Δεν έλειψε το ποδόσφαιρο
Στην πρωτοφανή αυτή κίνηση δε θα μπορούσε να λείψει και ο αθλητισμός καθώς οι δύο πλευρές άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο χρησιμοποιώντας μπάλες από άχυρο δεμένο με σπάγκο ή άδεια τενεκεδάκια. Το ίδιο πρόχειρα ήταν και τα τέρματα, για τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ξύλα, χλαίνες και κράνη. Άλλα ματς διεξάγονταν με 50 παίκτες και άλλα με 10 και διαρκούσαν περίπου μία ώρα. Έπειτα, οι παίκτες, που για μέρες είχαν στερηθεί τον ύπνο, έπεφταν εξαντλημένοι στο παγωμένο έδαφος αναζητώντας λίγη ξεκούραση.
Ένας από τους τελευταίους επιζώντες του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου ήταν ο Μπέρτι Φέλσταντ, ο οποίος μέχρι τις τελευταίες ημέρες της ζωής του, το φθινόπωρο του 2001, και σε ηλικία 106 ετών, θυμόταν με πολλές λεπτομέρειες την ιστορική ανακωχή: «Τα όπλα σίγησαν και οι στρατιώτες άρχισαν να βγαίνουν από τα χαρακώματά τους .Αφήσαμε και εμείς τα όπλα μας και συναντήσαμε τον εχθρό. Απ” όσο θυμάμαι, οι Γερμανοί βγήκαν πρώτοι και άρχισαν να έρχονται προς το μέρος μας. Τους αντιγράψαμε αυθόρμητα. Χαιρετηθήκαμε και αρκετοί από εμάς άρχισαν να παίζουν ποδόσφαιρο. Μην φαντάζεστε τίποτα οργανωμένο. Μια αυτοσχέδια μπάλα βρέθηκε από το πουθενά και περίπου 50 άτομα αλλάζαμε πάσες».
Αυτά έγιναν την παραμονή των Χριστουγέννων. Την επόμενη ημέρα, ανήμερα της μεγάλης γιορτής η εκεχειρία επεκτάθηκε σε όλο το μέτωπο. Δεν υπήρχαν πια εχθροί παρά μόνο συνάνθρωποι. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις στρατιώτες αντάλλαζαν τσιγάρα, σοκολάτες και εφημερίδες!
Όταν οι στρατιώτες των δύο πλευρών είχαν βγει από τα χαρακώματα, ένας Βρετανός εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και έστησε ένα αυτοσχέδιο κουρείο στην ουδέτερη ζώνη. Ο κουρέας «αδιαφορούσε πλήρως τι εθνικότητας ήταν οι πελάτες του, απλώς χρέωνε δύο τσιγάρα το κάθε κούρεμα», περιγράφει το γεγονός στο ημερολόγιό του ο Γερμανός στρατιώτης Γιόζεφ Σέμπαλντ. «Μπορεί να ήταν πόλεμος, ωστόσο δεν υπήρχε ούτε ένα ίχνος εχθρότητας ανάμεσα στους στρατιώτες, οι οποίοι έπαιζαν ποδόσφαιρο μέχρι τελικής πτώσεως», συμπληρώνει θυμίζοντας ότι το ποδόσφαιρο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι εκείνων των ιστορικών Χριστουγέννων του 1914.
Ο διάσημος Αυστριακός δεκανέας που αντιτάχθηκε στην εκεχειρία
Από τις βελγικές ακτές ως τα ελβετικά σύνορα όλοι γιόρτασαν εκείνα τα Χριστούγεννα. Εκτός από έναν Βρετανό ταγματάρχη, που υποστήριζε ότι «το Γερμανό πρέπει να τον σκοτώνεις και όχι να κάνεις φιλίες» διατάζοντας τους πάντες να επιστρέψουν στις θέσεις τους, αλλά και έναν Αυστριακό δεκανέα, σύμφωνα με τον οποίο «τέτοιες συνεννοήσεις μεταξύ απλών στρατιωτών θα έπρεπε να απαγορεύονται». Ο Βρετανός ταγματάρχης έμεινε για πάντα ανώνυμος. Ο Αυστριακός δεκανέας απέκτησε παγκόσμια… φήμη λίγα χρόνια αργότερα. Τον έλεγαν Αδόλφο Χίτλερ και προφανώς ούτε μπάλα ήξερε ούτε καλά Χριστούγεννα πέρασε…
Η εκεχειρία των Χριστουγέννων του 1914 επεκτάθηκε κατά μήκος των 800 χιλιομέτρων του Δυτικού Μετώπου, όπου στρατοπέδευαν περισσότεροι από ένα εκατομμύριο στρατιώτες.
2014: Η αναβίωση της ιστορικής ανακωχής στο Αφγανιστάν
Εκατό χρόνια αργότερα, σε μια στρατιωτική βάση στο πεδίο των μαχών του Αφγανιστάν, ο αγώνας ποδοσφαίρου πραγματοποιήθηκε στη βάση όπου βρετανικά και τα γερμανικά στρατεύματα έχουν περάσει πάνω από μια δεκαετία, συμμετέχοντας στη συμμαχία που πολεμά τους Ταλιμπάν.
Εκείνοι που έπαιξαν ποδόσφαιρο στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν είπαν πως ήθελαν να στείλουν ένα μήνυμα ελπίδας σε αυτούς που μάχονται τον εχθρό σε μια χώρα η οποία δοκιμάζεται από δεκαετίες συγκρούσεων. «Γιορτάζουμε αυτά που μας ενώνουν», δήλωσε ο ταξίαρχος Τζέιμς Στόπφορντ, ο διοικητής των βρετανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν. «Κοιτάξτε τη συντροφικότητα των ανθρώπων εδώ» συμπλήρωσε.
Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες τραγούδησαν την Άγια Νύχτα και φωτογραφήθηκαν σε στιγμές που ομοιάζουν με εκείνες του 1914 όπως τις περιέγραφαν στα γράμματά τους προς τις οικογένειές τους οι στρατιώτες εκείνης της εποχής. Σε μια επιστολή η οποία δημοσιεύθηκε από την ταχυδρομική υπηρεσία της Βρετανίας χθες, ένας Βρετανός στρατιώτης της εποχής υπενθύμισε τη στιγμή που δύο Γερμανοί οπλίτες βγήκαν από τα χαρακώματα κουνώντας τα χέρια.
«Νομίζω ότι σήμερα είδα ένα από τα πιο εκπληκτικά θεάματα που μπορεί κανείς να δει» έγραφε ο λοχαγός Έι Ντι Τσάτερ.
«Ήμασταν έτοιμοι να ανοίξουμε πυρ εναντίον τους όταν είδαμε ότι δεν είχαν τουφέκια… σε περίπου δύο λεπτά το πεδίο μεταξύ των δύο χαρακωμάτων γέμισε με τους οπλίτες και τους αξιωματικούς των δύο πλευρών, που κουνούσαν τα χέρια και εύχονταν ο ένας τον άλλον καλά Χριστούγεννα», έγραφε στην επιστολή του πριν από έναν αιώνα ο Βρετανός αξιωματικός.
